Özel Çekme Hakkı Nasıl Hesaplanır

Yeni Türk Ticaret Kanunu ile hayatımıza giren Özel Çekme Hakkı nasıl hesaplanır birlikte bir göz atmakta yarar var. Evden eve nakliyat sektörü içinde hem hasar hem de eşyanın tamamen kullanılamaz hale gelmesi durumlarında tazmin edilecek miktar Özel Çekme Hakkı ile sınırlanmaktadır. Türk Ticaret Kanunu bu durumu (SDR) Özel Çekme Hakkı hesaplaması ile belirlemiştir. İlgili iki madde ödenecek tazminat için sorumluluk sınırlarını şöyle belirlemiş.


MADDE 882- (1) Gönderinin tamamının zıyaı veya hasarı hâlinde, 880 ve 881 inci maddeler uyarınca ödenecek tazminat, gönderinin net olmayan ağırlığının her bir kilogramı için 8,33 Özel Çekme Hakkını karşılayan tutar ile sınırlıdır.

(2) Gönderinin münferit parçalarının zıyaı veya hasarı hâlinde taşıyıcının sorumluluğu;

a) Gönderinin tamamı değerini kaybetmişse tamamının,

b) Gönderinin bir kısmı değerini kaybetmişse, değerini kaybeden kısmının,

net olmayan ağırlığının her bir kilogramı için 8,33 Özel Çekme Hakkını karşılayan tutar ile sınırlıdır.

MADDE 899- (1) 882 nci maddenin birinci ve ikinci fıkralarındaki düzenlemeden farklı olarak, zıya veya hasar sebebiyle taşıyıcının sorumluluğu, taşıma sözleşmesinin ifası için gerekli olan yükleme hacminin metreküpü başına 1.500 Özel Çekme Hakkı ile sınırlıdır.

Özel Çekme Hakkı Nedir Nasıl Hesaplanır?

Özel Çekme Hakkı, eşyanın taşıma amacıyla taşıyıcıya teslim edildiği tarihteki veya taraflarca kararlaştırılan diğer bir tarihteki, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankasınca belirlenen değerine göre Türk Lirasına çevrilir.

 1 ÖZEL ÇEKME HAKKI    3.2987 TÜRK LİRASI

Kısmi bir hasar için ödenecek tazminat gönderinin her bir kilogramı için 8,33 Özel Çekme Hakkı ile sınırlanmış. Gönderinin ağırlığı 10 kg olduğunu var sayarak Özel çekme Hakkını hesaplayalım.

10 kg  x  8.33 1/kg  x  3.2987 TL = 274,782 TL  bu hesaba göre yaklaşık 275 TL tazminat alma hakkı doğmaktadır.

Uluslararası taşımacılıkta var olan SDR Türk Ticaret Kanunu ile yurt içi taşımacılığa Özel Çekme Hakkı olarak geçmiş. SDR nin tam olarak açılımı ve Türkçe anlamı ile alınmış.

SDR Nedir Nasıl Hesaplanır? 

Special Drawing Rights (SDR) IMF nin aynı adı taşıyan ayrı bir departmanı tarafından çıkartılır. 1970'te uluslar arası likitideyi arttırmak için IMF tarafından yaratılan özel bir uluslararası rezerv aracıdır.

SDR başlangıçta 0.888671 gram saf altına yani 1 SDR = 1 ABD Dolarına eşitti, 5 yıl sonra Bretton Woods Sistemi çöküp önemli para birimleri dalgalı kur uygulamasına geçince 1974 yılından beri SDR değeri "Para Sepeti" yöntemi ile belirlenmeye başlamıştır.

1 Ocak 1981’den itibaren SDR değerinin belirlenmesine konu oluşturan ulusal para sayısı beşe indirilerek (Amerikan Doları, Alman Markı, Fransız Frangı, Japon Yeni ve İngiliz Sterlini) hesaplnamaya başlanıştır. Avrupa birliği Euro ya geçince bu para sayısı da dörde inmiştir. Yani şuan Amerikan Doları, Euro, Japon Yeni, İngiliz Sterlini ile hesaplanmaktadır.

Aşağıdaki görselde de inceleyebilirsiniz. Merkez Bankası günlük kurlar sayfasından güncel SDR nin TL karşılığını yayınlamaktadır. SDR nin TL karşılığını öğrendikten sonra SDR'nin hesaplanması çok kolaylaşıyor.

Merkez Bankası Günlük Kurlar sayfasından baktığımızda  1 SDR 4.1413 Türk Lirasına karşılık gelmektedir. Bu değer kurların hareketleri doğrultusunda her gün yeniden hesaplanmaktadır. Bu yazıyı ilk yazdığımda 1 SDR 3.2987 TL olarak görülmektedir. Yukarıdaki görselde bunu görebilirsiniz. Ancak son görselde bu değerin 4 TL üzerine çıktığı görülmektedir.